Łódź

Miasto wojewódzkie w środkowej Polsce, położone na Wzniesieniach Łódzkich, na dziale wodnym I rzędu Wisły i Odry. Przejściowa siedziba władz państwowych w 1945. Siedziba władz województwa łódzkiego oraz powiatu łódzkiego wschodniego. W latach 1940-1945 miasto nosiło nazwę Litzmannstadt.

Pochodzenie nazwy miasta (a przedtem wsi) nie jest wyjaśnione. Poprzednie hipotezy, że miała się ona wywodzić od nazwiska rodowego Łodzic, od "łozy" (wierzby), od nazwy rzeki "Łódka", od "łódki" (środka komunikacji) czy wreszcie od imienia Włodzisław w świetle nowych badań okazały się nieprawdziwe.

Zabytki

Założenia urbanistyczne
Nowe Miasto z l. 20. XIX w. z centralnie położonym Placem Wolności w kształcie ośmiokąta foremnego i otaczającymi go z 4 stron ulicami - Północną, Zachodnią, Południową (dziś ul. Rewolucji 1905 r. i ul. A. Próchnika) oraz Wschodnią
Ulica Piotrkowska jeden z najdłuższych deptaków Europy, a wzdłuż niego eklektyczne i modernistyczne kamienice z XIX i XX w.
Pasaż Meyera prywatna ulica z eklektycznymi rezydencjami z 1886 r. (obecnie ul. St. Moniuszki)
Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego z l. 1928-1931 - jedno z pierwszych osiedli socjalnych w Polsce wzniesionych wg zasad architektury i urbanistyki modernistycznej

Architektura sakralna
Kościół rzymskokatolicki św. Doroty w Mileszkach, wzniesiony po 1543 r., przebudowany w 1766 r., drewniany - ul. Pomorska 445
Zespół kaplic drewnianych - ul. Wycieczkowa 75:
Kaplica św. Antoniego, 1676 r.
Kaplica św. Rocha, początek XVIII w.
Zespół klasztorny oo. franciszkanów - ul. Okólna 185:
Kościół św. Antoniego, 1723 r., barokowy
Klasztor oo. franciszkanów, 1746 r., barokowy
Kościół rzymskokatolicki św. Józefa, 1768 r., drewniany - ul. Ogrodowa 22 (w 1888 r. przeniesiony ze Starego Miasta)
Kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Świętego Krzyża, 1880 r., neoromański - ul. Sienkiewicza 38
Cerkiew Archikatedralna (prawosławna) św. Aleksandra Newskiego, 1884 r., neobizantyjska - ul. Kilińskiego 56
Kościół rzymskokatolicki Najświętszego Imienia Jezus oo. jezuitów (do 1945 r. kościół luterański św. Jana), 1884 r., neoromański - ul. Sienkiewicza 60
Kościół rzymskokatolicki Zesłania Ducha Świętego (do 1945 r. kościół luterański Świętej Trójcy), 1891 r., neorenesansowy - Pl. Wolności
Kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia NMP, 1897 r., neogotycki - Pl. Kościelny
Rzymskokatolicka Archikatedra św. Stanisława Kostki, 1901-1912 r. (wieża 1927 r.), neogotycka - ul. Piotrkowska 265
Kościół ewangelicko-augsburski św. Mateusza, 1909-1928 r., neoromański - ul. Piotrkowska 283
Kościół rzymskokatolicki św. Kazimierza, 1925-1936 r. (fasady 2001-2005 r.), neoklasycystyczny - ul. Niciarniana 7
Kościół rzymskokatolicki Matki Boskiej Zwycięskiej, 1926-1938 r. (wieża 1950 r.), modernistyczno-neoklasycystyczny - ul. Łąkowa 42
Kościół rzymskokatolicki św. Teresy, 1950-1963 r., modernistyczno-neoklasycystyczny - ul. Kopcińskiego 1/3

Architektura rezydencjonalna
Pałace rodziny Poznańskich:
Pałac Izraela Poznańskiego, 1898 r., neobarokowy - ul. Ogrodowa 15 (obecnie Muzeum Historii Miasta Łodzi)
Pałac Maurycego Poznańskiego, 1896 r., neorenesansowy - ul. Więckowskiego 36 (obecnie Muzeum Sztuki w Łodzi)
Pałac Karola Poznańskiego, 1904 r., eklektyczny - ul. Gdańska 32 (obecnie Akademia Muzyczna w Łodzi)
Pałac Maksymiliana Goldfedera, 1892 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 77
Pałac Juliusza Kindermanna, 1907 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 135
Pałac Gustawa Adolfa Kindermanna, 1910 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 151
Pałac Ewalda Kerna, 1896-1898 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 179
Pałac Juliusza Heinzla, 1882 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 104 (obecnie siedziba Urządu Miasta Łodzi)
Pałac Roberta Schweikerta, 1913 r., neobarokowo-modernistyczny - ul. Piotrkowska 262/264
Pałac Scheiblerów, wzniesiony w stylu klasycystycznym 1844 r., przebudowany w stylu neorenesansowym w l. 1891, 1894 i 1897 - ul. Piotrkowska 266/268 (obecnie siedziba Instytutu Europejskiego)
Pałac braci Steinertów, 1896 r., neorenesansowy - ul. Piotrkowska 272
Pałac Scheiblera, 1865 r., neorenesansowy - pl. Zwycięstwa 1 (obecnie Muzeum Kinematografii w Łodzi)
Rezydencja Edwarda Herbsta, 1876 r., neorenesansowa - ul. Przędzalniana 72 (obecnie filia Muzeum Sztuki w Łodzi)
Pałac Roberta Biedermanna, 1878 r., neorenesansowy - ul. Kilińskiego 2
Pałac biskupi, 1924 r., neoklasycystyczny - ul. ks. Skorupki 1
Willa Arnolda Stillera, 1893 r., w stylu neorenesansu północnego - ul. Jaracza 45
Pałac J. Hertza, 1898 r., przebudowany po 1945 r. - al. Kościuszki 4 (obecnie rektorat Uniwersytetu Medycznego)
Pałac Rudolfa Kellera, 1890 r., neorenesansowy - ul. Gdańska 49/51
Pałacyk Reinhardta Bennicha z 1904 r. przy ul. Gdańskiej 89
Secesyjny pałacyk Elektrowni Łódzkiej przy ul. Gdańskiej 107
Secesyjna willa Reinholda Richtera z 1904 r. przy ul. ks. Skorupki 6/8 (obecnie rektorat Politechniki Łódzkiej)
Secesyjna willa Leopolda Kindermanna z 1903 r. przy ul. Wólczańskiej 31/33 (obecnie siedziba Miejskiej Galerii Sztuki Pod Jabłoniami)
Neorenesansowa willa Henryka Grohmana z 1892 r. przy ul. Tymienieckiego 24/26 (obecnie Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi)
Willa Jakuba Kestenberga, 1903 r., secesyjna - ul. Sterlinga 26
Secesyjna willa Leona Kaufmana z 1911 r. przy ul. Żeromskiego 96 (obecnie Fortis Bank Polska S.A.)
Dworek Ludwika Geyera z 1833 r. przy ul. Piotrkowskiej 286
Kamienica Scheiblerów - Piotrkowska 11
Kamienica Dawida Sendrowicza - Piotrkowska 12
Dom bankowy Wilhelma Landaua - Piotrkowska 19
Kamienica Dawida Szmulewicza - Piotrkowska 37
Kamienica Oszera Kohna - Piotrkowska 43
Kamienica Hermana Konstadta - Piotrkowska 53
Dom Towarzystwa Akcyjnego Ludwika Geyera - Piotrkowska 74
kamienica Pod Gutenbergiem Jana Petersilgego, 1896 r., eklektyczna - ul. Piotrkowska 86
Kamienica Teodora Steigerta - Piotrkowska 90
Biurowiec Siemensa - Piotrkowska 96
Magazyn Konfekcyjny Emila Schmechela - Piotrkowska 98
Kamienica Szai Goldbluma - Piotrkowska 99
Esplanada - Piotrkowska 100a
Kamienica Schychtów - ul. Piotrkowska 128
Dom firmy "Krusche - Ender" - ul. Piotrkowska 143
Kamienica Schmidtów - ul. Piotrkowska 225
Kamienica Karla Königa - ul. Piotrkowska 252/254
Kamienica "Solidarności" - Piotrkowska 260
Kamienica Jana Starowicza "Pod Góralem" - ul. Piotrkowska 292

Architektura przemysłowa
Klasycystyczny budynek dawnego Bielnika Kopischa z 1826 r. przy ul. Tymienieckiego 5 (obecnie wydział Urzędu Miasta Łodzi)
Klasycystyczna tkalnia Ludwika Geyera z lat 1835-1837, tzw. Biała Fabryka przy ul. Piotrkowskiej 282/284 (obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa)
Eklektyczny zespół fabryczny Izraela Poznańskiego z lat 1872-1897 przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe Manufaktura)
Eklektyczne zespoły fabryczne Karola Scheiblera z lat 1855-1914 na pl. Zwycięstwa 2, przy ul. ks. W. Tymienieckiego oraz Kilińskiego - tzw. Księży Młyn
Zespół osiedli robotniczych Karola Scheiblera z lat 1873-1900 tzw. Księży Młyn przy ul. Księży Młyn, Przędzalnianej, Fabrycznej, ks. W. Tymienieckiego
Eklektyczna tkalnia Ludwika Grohmana z 1896 r. przy ul. Targowej
Fabryka Markusa Silbersteina - ul. Piotrkowska 248/250

(źródło: Wikipedia)

Andrychów, Będzin, Bielsko Biała, Bujaków, Bytom. Chorzów, Cieszyn, Czechowice Dziedzice, Czeladź, Czerwionka-Leszczyny, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gierałtowice, Gliwice, Jastrzębie Zdrój, Jaworzno, Jędrzejów, Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Kęty, Kielce, Kluczbork, Knurów, Koniaków, Kraków, Łaziska, Łódź, Miasteczko Śląskie, Mikołów, Mysłowice, Myszków, Nędza, Olesno, Olkusz, Opole, Orzesze, Oświęcim, Piekary Śląskie, Pszczyna, Racibórz, Radomsko, Radzionków, Ruda Śląska, Rudy, Rudy Raciborskie, Rybnik, Siemianowice, Siewierz, Skoczów, Sosnowiec, Strzelce Opolskie, Świętochłowice, Szczyrk, Tarnowskie Góry, Tarnów Opolski, Toszek, Trzebinia, Tychy, Ustroń, Wadowice, Wieluń, Wisła, Włodowice, Wodzisław Śląski, Zabrze, Zakopane, Zawiercie, Żory.